تاخیر در رشد زبان عبارت ار تاخیر در سن شروع زبان در کی یا بیانی بدون وجود مشکلات و نقایص رشدی مشخص در شناخت و مهارت های حرکتی کودک کودک می باشد.این عبارت وقتی به کار می رودکه کودک نسبت به سنش از مهارت های زبانی عقب تر باشد.عبارت هایی همچون در زبان بازکردن و دیر حرف زدن نیز در این مقوله رایج هستند.
کودکان دارای تاخیر زبانی می توانند هم در درک زبان هم در بیان آن(بیان کلمات،استفاده از جملات و طول جمله)دارای اختلال باشند.
پزوهش ها اذعان داشتند که بعضی از کودکان با تاخیر زبان که در سن 3 تا 5 سالگی از ژست های بیشتری برای برقراری ارتباط استفاده کنندو تاخیر درک زبانشان کم باشد،بدون نیاز به مداخله درمانی به سطح مهارت های زبانی همسالان طبیعی خود می رسند.
کودکان با سابقه تاخیز زبان درکی درمان نشده نسبت به کودکان که فقط تاخیر در بیان زبان را داشتند،در دوران مدرسه ، ریسک بالاتری از ابتلا به اختلالات یادگیری همچون مشکلات در خواندن،نوشتن و هجی کردن را داراهستند.
تاخیر زبان همچین می تواند نشانه ثانویه یک اختلال اولیه همچون اختلال نقص خاص زبانی،اختلالات طیف اوتیسم ،اختلال یادگیری ،اختلال بهره هوشی(IQ) و اختلالات توجه تمرکز باشد.
شیوع
شیوع تاخیر زبان در کودکان 2 تا3 سال بین 13.5% تا 17.5% گزارش شده است که با افزایش سن بیشتر می شود.
- کودکان دارای هردو تاخیر زبان درکی و بیانی نسبت به کودکان با تاخیر زبان بیانی تنها بیشتر است.
- شیوع در پسرها نسبت به دخترها 3 برابر بیشتر است.
- در خانواده هایی که سابقه تاخیر زبانی داشتند شیوع این اختلال 2 برابر می باشد.
علائم و نشانه های تاخیرزبان جیست؟
موارد زیر از علائم تاخیر زبان در کودکان است:
- کودک تا سن 24 ماهگی 50کلمه بیانی (کلمه ای که هدفمند برای کسی یا چیزی بکار ببرد)نداشته باشد.
- کودک تا سن 24ماهگی از جملات دوکلمه ای (مامان بیا،سیب بده) استفاده نکند.
- کودک کلمات اولیه اش را بسیار ساده و با صداهای محدود بیان کند.(اما/به جای/ماشین/آ/به جای،آب،/پو/به جای/توپ/)
- کودک از ژست های ارتباطی (بای بای کردن،بوس فرستادن)و بازی های نمادین (خاله بازی )استفاده نکند یا استفاده محدود داشته باشد.
- کودک فقط از جملات کوتاه ا افعال محدود و ساده استفاده کند.
- کودک کلمات محدود و کمی را درک کند و بفهمد.
حتی نوزادانی که در دوران غان غون(قبل از دوسالگی)تنوع کمتری در صداهای خود داشته باشند.بیشتر مبتلا به مشکلات تولید صداهای گفتاری و پیچیدگی کلمات در آینده می شوند.
ریسک فاکتور های ایجاد تاخیر زبان در کودکان چیست؟
کودکان با ویژگی های زیر در معرض بالاتری از ابتلا به تاخیر زبان درکی و بیانی هستند:
- کودکان پسر نسبت به دخترها
- کودکان با سابقه تاخیر حرکتی(گردن گرفتن، نشستن،چهاردست و پا راه رفتن)
- کودکان با سابقه تولد نارس و وزن کم دوران زایمان
- کودکان با سایقه خانوادگی تاخیرزبانی(خانواده یا بستگان دورتر)
- کودکانی که زیر 1 سالگی در درک و صداسازی (غان و غون)نشانه هایی از اختلالنسبت به همسالان طبیعی خود داشته باشند.
- کودکانی که در خانواده هایی با سطح سواد پایین و تعاملات محدودتر زندگی می کنند.
اگر کودکتان دارای یک یا چند مورد از ویژگی های بالا بود،برای جلوگیری از مشکلات جدی گفتار و زبان در آینده فرزندتان ، به گفتاردرمانی مراجعه کنید.
گفتار درمان در رابطه با تاخیر زبان چه کارهایی انجام می دهد؟
آسیب شناس گفتار و ربان نقش کلیدی در تشخیص،ارزیابی و درمان کودکان در معرض یا دارای اختلال تاخیر زبانی ایفا می کند. از جمله مهم ترین نقش وی ، آموزش و مشاوره به خانواده جهت برقراری تعامل موثر برای رشد گفتار و زبان فرزندشان است.مواردی همچون بازی های تعاملی،دایره لغات اولیه کودک، نحوه ارتباط کودک در درخواست و نیاز(اشاذه ،جیغ و گریه،صداسازی،استفاده از کلمه)مقوله های درکی متناسب با سن کودک (طبقه بندی ها،کاربرد اشیا،درک افعال ساده و پیچیده)از جمله مواردیست که درمانگر به خانواده آموزش می دهد.
ارزیابی
گفتار درمانگر مواردزیر را بصورت رسمی (با استفاده از تست ها و ابزار)و غیر رسمی (بصورت درکی)ارزیابی می کند.
- شرح حال از وضعیت سلامتی و پزشکی کودک از تولد تا آلان
- وجود سابقه خانوادگی اختالالت گفتار و زبان در خانواده
- وجود عالئم و یا سابقه اختالل بلع و جویدن
- شرح حال از رشد گفتار و زبان کودک (چه زمان اولین کلمه را گفت)
- نحوه برقراری ارتباط در منزل (صداسازی،کلمات،اشاره)
- بازیهایی که کودک انجام میدهد و نحوه انجام آنها (بازیهای نمادین)
- میزان دستور پذیری و درک دستورات و کلمات ساده در کودک
- خزانه واژگان بیانی کودک (چه کلماتی میگوید و تعداد آنها، از چه صداهایی در بیان کلمات استفاده میکند؟کلمات چندهجایی را چگونه بیان میکند؟)
- ترکیب کلمات و ساخت جمال ت دو یا سه کلمهای متناسب سن
- میزان ارتباط کودک با کتاب و داستان خوانی و شعرهای آهنگین
درمان: هدف از درمان در کودکان دارای تاخیر زبانی، تحریک رشد کلی زبان و آموزش استفاده اززبان در بافت ارتباطی مناسب(خانه، حین بازی، حین درخواست نیاز و غیره) میباشد. دو مدل اصلی درمان در این حیطه وجود دارد: درمان غیر مستقیم، درمان مستقیم
1 .درمان غیرمستقیم: یعنی درمانگر روش هایی را به خانواده آموزش دهد تا خانواده بتواند با کودک تعامل زبانی داشته و غیرمستقیم گفتارش را تحریک کند، روش هایی همچون:
- .خانواده به نیاز های ارتباطی کودک پاسخ کالمی بدهد
- الگودهی ارتباط کالمی در بافت ارتباطی مناسب
- الگودهی ارتباط های غیرکالمی به کودک
- تقلید یا بسط دهی حرکات یا کالم کودک
- تقویت نیازهای ارتباطی کودک
- دادن زمان مناسب به کودک برای شروع ارتباط
2 .درمان مستقیم: یعنی در جلسه درمانی، باتوجه به نیاز کودک و نگرانی و شکایت والدین، درمانگر اقدام به درمان مستقیم کودک و آموزش کلمات و استفاده درست از آنها بنم اید و خانواده در جلسه حضور داشته و روش کار درمانگر را برای اجرا در منزل ببینند و یاد بگیرند.
باتوجه به توضیحات گفته شده، تاخیر زبان در کودکان 2 تا 4 ساله یک اختالل شایع بوده و عدم پیگیری و درمان آن می تواند منجر به بروز اختالالت زبان و گفتار در دوران مدرسه کودک شود.پیشنهاد میگردد در صورت وجود هر یک از نشانهها و ریسک فاکتورهای ذکر شده در فرزندتان، برای ارزیابی و پیشگیری مشکالت احتمالی به گفتاردرمانی مراجعه کنید .
تهیه کننده: محمد معز شهرام نیا – کارشناس ارشد آسیب شناسی گفتار و زبان