درمان اختلالات بویایی به روش «تمرین بویایی»
شاید عجیب به نظر برسدکه حس بویایی می‌تواند با استفاده از تمرین، بهبود یابد، اما تحقیقاتی که در سالهای اخیر انجام شده است، نتایج امیدبخشی به همراه داشته است. همانگونه که انجام تمرینات منظم ورزشی می‌تواند ماهیچه‌ها را تقویت نماید، صرف زمان برای بو کردن مواد معطر به صورت منظم می‌تواند توانایی بویایی افراد را بهبود بخشد.
در سالهای اخیر مطالعاتی بر روی بهبود حس بویایی افراد دچار اختلال بویایی به روش تمرین بویایی انجام شده است. مطالعات نشان دادند که یک ناحیه از مغز در هر دو فرآیند تشخیص و تصور کردن یک بوی خاص تحریک می‌شود. افراد مورد مطالعه شامل دو گروه کارشناسان حرفه‌ای عطر و دانشجویان بودند. این افراد در دستگاه ام– آر- آی قرار گرفتند و از آنها خواسته شد که بوی موادی که نام آنها در مونیتور روبرویشان ظاهر می‌شود را تصور کنند. نتایج نشان داد که سطح فعالیت مغز با افزایش تجربه بویایی افراد کاهش می‌یابد. مغز کارشناسان حرفه ای عطر برای تصور کردن بوها به فعالیت کمتری نیاز دارد.
در این تحقیق، توانایی پرورش یافته‌ی کارشناسان حرفه‌ای عطر که سالهای زیادی را صرف بوکردن و آموزش تعداد بیشماری از انواع بوها نموده بودند، در تصور بوهای مختلف اثبات شد.
آیا «تمرین بویایی» می‌تواند افرادی که دچار اختلال حس بویایی (هایپوسمی) یا(آنوسمی) شده‌اند را درمان نماید؟
اگر «تمرین بویایی» در مورد افرادی که حس بویایی سالمی دارند، عمل می‌کند؛ آیا می‌تواند به افراد مبتلا به هایپوسمی یا آنوسمی نیز کمک کند؟ در اینجا به خلاصه‌ای از تحقیقاتی که در چند سال اخیر بر روی درمان بیماران مبتلا به اختلالات بویایی به روش «تمرین بویایی» انجام شده است، اشاره می‌شود.
۱- در یک مطالعه پروفسور هامل برای نخستین بار تحقیقی انجام داد که در آن تأثیر قرارگیری مداوم و کوتاه مدت در معرض بوهای خاص در یک دوره زمانی 12 هفته‌ای بر روی توانایی بویایی بیماران آنوسمیک مورد بررسی قرار گرفت.
این مطالعه بر روی دو دسته از بیماران انجام شد: دسته اول کسانی که در اثر تروما (ضربه به سر) و یا عفونت شدید دستگاه تنفس فوقانی دچار آنوسمی شده بودند و دسته دوم کسانی که حس بویایی خود را به دلایل نانشاخته ( ایدیوپاتیک) از دست داده بودند.
به یک گروه از این بیماران یک برنامه درمانی 12 هفته‌ای شامل بو کردن ترکیبی از اسانس‌های خاص دوبار در روز (صبح و عصر) هر کدام به مدت 10 ثانیه داده شد و گروه دیگر تحت هیچ درمانی قرار نگرفتند. هر دو گروه در ابتدا و انتهای تحقیق با استفاده از تست‌های بویایی مورد بررسی قرار گرفتند.
نتیجه تحقیق پروفسور هامل نشان داد که حس بویایی در 30% از بیمارانی که تحت درمان قرار گرفتند، در مقایسه با گروه دوم بهبود قابل توجهی داشته است. این بهبود در هر دو دسته از بیماران آنوسمیک که به دلایل معلوم (تروما یا عفونت) و یا دلایل نامعلوم (ایدیوپاتیک) حس بویایی خود را از دست داده بودند، مشاهده شد.
۲-در سال 2013 پروفسور هینر، تحقیق دیگری بر روی بیماران مبتلا به پارکینسون انجام داد. تحقیقات قبلی نشان داده بودند که درمان‌های دارویی تأثیری در بهبود عملکرد بویایی بیماران مبتلا به پارکینسون ندارند. در این تحقیق 70 نفر از بیمارانی که به علت بیماری پارکینسون حس بویایی خود را از دست داده بودند شرکت کردند. 35 نفر از این بیماران تحت درمان به روش «تمرین بویایی» قرار گرفتند و 35 نفر دیگر به عنوان گروه کنترل، تحت هیچ درمانی قرار نگرفتند.
نتایج این تحقیق نشان داد که توانایی بویایی بیماران مبتلا به پارکینسون با انجام «تمرین بویایی» به مدت 12 هفته، صورت معنی داری نسبت به گروه کنترل بهبود یافت.
۳- در سال 2014 تحقیق دیگری توسط پروفسور گیبلر انجام شد. آنها یک گروه از بیمارانی که در کمتر از 24 ماه، حس بویایی خود را در اثر عفونت دستگاه تنفس فوقانی از دست داده بودند، را تحت درمان به روش «تمرین بویایی» قرار دادند. نتایج تست‌های بویایی نشان داد که امتیاز بویایی 79% از این افراد بعد از 32 هفته درمان، بهبود قابل ملاحظه‌ای یافته است. سن، جنسیت، مدت و شدت اختلال بویایی تأثیری در بهبود اختلال بویایی این افراد نداشت.
این مطالعه نشان داد که «تمرین بویایی» روش مؤثری در بهبود بیماران آنوسمیک به علت عفونت دستگاه تنفس فوقانی می‌باشد. به نظر می‌رسد که تداوم درمان در 32 هفته در مقایسه با 12 هفته تأثیر بیشتری در بهبود عملکرد بویایی افراد دارد.
۴- در سال 2014، پروفسور دام تحقیقی بر روی بیماران مبتلا به اختلالات بویایی در اثر عفونت انجام داد. نتایج نشان داد که بیمارانی که بیش از 12 ماه از شروع اختلال بویایی در آنها نگذشته است، با احتمال بیشتری (63%) بهبود می‌یابند. آنها نشان دادند که «تمرین بویایی»، یک روش مؤثر و بی‌خطر برای درمان اختلالات بویایی پس از عفونت‌های شدید می‌باشد.
۵- در سال 2015 پروفسور آلتونداگ، تحقیقی را انجام دادند که در آن 85 بیمار از سنین 24 تا 68 سال تحت درمان به روش «تمرین بویایی» قرار گرفتند. نتایج نشانگر آن بود که قدرت تشخیص بوها در بیماران درمان شده به این روش نسبت به گروه کنترل، افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است.
این موضوع برای کسی که دچار اختلال حس بویایی (هایپوسمی) یا فقدان حس بویایی (آنوسمی) می‌باشد، به چه معناست؟
اند. در حال حاضر اطلاعات کافی از اینکه چرا روش «تمرین بویایی» در برخی از افراد عمل می‌کند و در برخی دیگر خیر، وجود ندارد. این موضوع ممکن است به میزان آسیب وارده به عصب یا سلول‌های گیرنده بویایی مرتبط باشد. با این‌حال مطالعات نشان می‌دهند که حس بویایی انسان توانایی ترمیم و بهبود دارد. جالب اینکه، سلول‌های پیش‌سازی که در بینی وجود دارند، توانایی بازسازی بسیار بالایی دارند و اغلب در تحقیقات از آنها برای ترمیم آسیب‌های سایر بافت‌های عصبی بدن استفاده می‌شود.
به طور کلی روش «تمرین بویایی» نباید به عنوان یک روش جایگزین برای درمان‌های کلینیکی در نظر گرفته شود، بلکه بیشتر به صورت درمان تکمیلی به همراه برنامه درمانی مورد نظر پزشک، تجویز می‌گردد. در مورد بیمارانی که هیچ درمانی برای اختلال بویایی آنها وجود ندارد، استفاده از روش «تمرین بویایی» به مدت 12 هفته می‌تواند تا 30% احتمال بهبودی آنها را به همراه داشته باشد.
من دچار اختلال بویایی شده ام.چگونه می‌توانم از روش «تمرین بویایی» استفاده نمایم؟
اولفکترین ،یک کیت درمان اختلالات بویایی به روش «تمرین بویایی» است که در آن 4 ماده معطر با ترکیب مشخص وجود دارند. این چهار ماده، سررده هرم بویایی و شامل بوهای گلی، میوه‌ای، ادویه‌ای و صمغی می‌باشند. دستورالعمل استفاده از این کیت در داخل بسته‌بندی آن قرار داده شده است. بیماران دارای آسم یا آلرژی می‌بایست آن را حتماً تحت نظر پزشک استفاده نمایند. توصیه می‌شود قبل از شروع درمان، حس بویایی بیمار با استفاده از «تست بویایی کامل» مورد ارزیابی قرارگیرد و پس از اتمام دوره درمان (12 هفته)، مجدداً تست بویایی انجام شود تا میزان بهبود بویایی بیمار مشخص شود.